Heb je ooit geprobeerd een verandering in je leven aan te brengen – één die positief, verrijkend en constructief is – en ben je tegen je eigen zelfvernietigende gedrag aangelopen?
Misschien besloot je te gaan sporten, goed te eten of beter te slapen, en voelde je je toch gedwongen om te handelen op een manier die die doelen saboteerde. Of je hebt dingen uitgesteld, verschoven en vermeden waarvan je wist dat ze je leven beter zouden maken, totdat je vastliep, het opgaf of de behoefte voelde om een pauze te nemen.
In de gedragspsychologie noemen we dit fenomeen ‘weerstand’.
Weerstand is een inherent kenmerk van verandering. Het is een obstakel waar we waarschijnlijk mee te maken krijgen, of de gewenste verandering nu klein is (zoals het drinken van een extra glas water in de ochtend) of groot (zoals stoppen met roken of een nieuwe baan beginnen).
Ondanks de gemeenschappelijke aard blijft weerstand veel van onze inspanningen om te veranderen verrassen, frustreren en verwarren. Als er niets aan wordt gedaan, kan weerstand het veranderingsproces niet alleen moeilijker maken dan nodig is, en kan het ook jouw goedbedoelde inspanningen saboteren en jou het gevoel geven dat je een mislukking bent.
Wat is weerstand precies? En wat kunnen we doen om weerstand te overwinnen?
In de eerste plaats is weerstand een psychologische reactie op verandering. Het is als een zelfbeschermingsmechanisme waarbij we ons verzetten tegen de verandering of strijden tegen onze gewenste gedragsverandering. Weerstand betekent dat we, ondanks dat we zeer gemotiveerd zijn met de beste bedoelingen, die verandering op psychologisch niveau bestrijden.
Om het proces moeilijker te maken, zijn we ons mogelijk niet bewust van onze weerstand, omdat deze op een onbewust niveau plaatsvindt. Voor veel mensen kan weerstand voelen als een interne strijd tussen twee delen van onszelf: een deel dat openlijk wil veranderen en een deel dat er heimelijk tegen vecht. Deze heimelijke weerstand kan aanvoelen als een innerlijke rebel (of als een vervelende peuter die voortdurend ‘nee’ zegt).
Naast de psychologische reactie kan weerstand ook een fysiologische reactie zijn. Omdat het veranderingsproces extra inspanning, energie en hersenkracht vergt, kan weerstand fysieke gevoelens van ongemak veroorzaken, zoals vermoeidheid, lethargie en vertraagde bewegingspatronen.
Wanneer we de psychologische en fysiologische componenten van weerstand bij elkaar optellen, zien we vaak gedrags- en emotionele toestanden zoals:
– Uitstel
– Tijd verspillen
– Smoesjes verzinnen
– Vermijding
– Afleiding
– Vertraging
– Perfectionisme
– Traagheid en het gevoel vast te zitten
– Overdenken of verlamming door analyse
– Zelfsabotage
– Lage motivatie en humeur
– Een pauze nemen van verandering (ondanks dat je pas net begonnen bent)
– Opgeven of van de wagen vallen
We hebben allemaal wel eens weerstand tegen verandering ervaren. Ik heb het honderden – zo niet duizenden – keren gevoeld en herken veel van de bovenstaande gedragingen in mezelf en anderen. Zodoende is het aan jou om ‘weerstand’ om te buigen naar ‘weer-staan’.
Proces om weerstand te overwinnen:
Stap 1: Verwacht weerstand
Er zal zeker op een bepaald punt in het veranderingsproces weerstand optreden, dus het accepteren van die waarschijnlijkheid en het bewust zijn van de signalen is een grote eerste stap.
Maak een lijst van de soorten weerstand die je in het verleden hebt ervaren, zoals uitstelgedrag, zelfsabotage, overweldiging, vermoeidheid of de wens om op te geven. Houd die lijst bij de hand en zichtbaar, zodat wanneer je weerstand begint te voelen binnensluipen, je deze kunt opmerken en herkennen voor wat het is.
Stap 2: Bereid je voor op obstakels
De weerstand zal dramatisch toenemen als er onverwachte obstakels tegenkomen. Plan en bereid je daarom voor op zaken die de door jou gewenste verandering in de weg kunnen staan.
Als je bijvoorbeeld ’s ochtends als eerste wil beginnen met lopen, kunnen een paar obstakels die verandering mogelijk ontsporen. Het weer, late nachten, vroege werkvergaderingen, ziektes en de acties van anderen. Het plannen van deze obstakels – en het hebben van strategieën om ermee om te gaan – zal jouw weerstandsniveau aanzienlijk verminderen.
Stap 3: Onthoud jouw ‘Waarom’
Tijdens het veranderingsproces kan het gemakkelijk zijn om verdwaald te raken in de details of verstrikt te raken in de stroom van de drukte van het leven. We vergeten soms waarom we willen veranderen, waarom het belangrijk voor ons is en hoe het ons ten goede komt.
Om dit tegen te gaan, schrijf je de voordelen van verandering en de nadelen van niet veranderen op. Dit wordt jouw ‘waarom’ en is een dwingende reden om je door de hoogste niveaus van weerstand te loodsen. Plaats die dwingende reden ergens zichtbaar en herinner jezelf er vaak aan. Plak bijvoorbeeld een briefje op de koelkast, de deur van de voorraadkast of de badkamerspiegel, of maak er de screensaver van je smartphone van.
Probeer de onderstaande aanwijzingen te beantwoorden om jouw ‘waarom’ te bedenken:
– Wat gebeurt er als ik verander?
– Wat gebeurt er als ik niet verander?
– Wat gebeurt er niet als ik verander?
– Wat gebeurt er niet als ik niet verander?
– Hoe je weerstand kunt overwinnen (en kunt krijgen wat je wilt in het leven)
Stap 4: Bouw jouw ondersteuningsteam
Zoals we inmiddels weten, kan verandering lastig zijn. En als de weerstand toeslaat, kan het verleidelijk zijn om te proberen er zelf mee om te gaan. Het kan echter van onschatbare waarde zijn om de ervaring van verandering van anderen te benutten.
Bepaal dus, voordat je begint, wie jouw ondersteuningsnetwerk zal zijn: het kan een vertrouwde vriend, collega, online groep of persoonlijk team zijn. Gebruik dit ondersteuningsnetwerk om jouw problemen te delen, te brainstormen en van hun ervaringen te leren.
Stap 5: Leer en pas aan
Elke keer dat we weerstand tegenkomen, hebben we de mogelijkheid om ervan te leren. In plaats van gefrustreerd te raken door onze weerstand of te oordelen over onze capaciteiten, kunnen we het veranderingsproces gebruiken als een leerervaring.
Reflecteer en evalueer vaak – dit zal niet alleen het zelfbewustzijn van weerstandsgedrag vergroten, en het zal een betere planning mogelijk maken, de overweldiging verminderen en jouw gevoel van optimisme voor de toekomst vergroten.
Ben jij klaar om weerstand te overwinnen, te weer staan?
Verandering kan ingewikkeld aanvoelen. En de belangrijkste conclusie is dit: verwacht weerstand en maak er plannen voor.
Weerstand tegen verandering is normaal. Je zult het waarschijnlijk op een bepaald niveau ervaren als je probeert te veranderen, ongeacht hoe positief de beoogde verandering is. Probeer geen weerstand te bestrijden. Accepteer in plaats daarvan dat het zal gebeuren. Door weerstand te herkennen en te begrijpen waarom deze optreedt, kun je jouw energie richten op het bewerkstelligen van positieve veranderingen op de lange termijn.
En door wat tijd te besteden aan het nadenken over de potentiële obstakels, wegversperringen en belemmeringen die je tijdens het veranderingsproces kunt tegenkomen, kun je jouw weerstandsniveau verminderen, jouw kansen op succes vergroten – en daadwerkelijk weerstand overwinnen.
Verzet is niet nutteloos – het is een waardevol leermiddel. Gebruik het in jouw voordeel.
En maak van weerstand, weer staan!
Staan voor jezelf en voor wat écht belangrijk is om te transformeren op weg naar een leven van meer welbevinden.
